Hoàng Tuấn
TP. HCM, trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, đang đối mặt với một thách thức nan giải: tình trạng ngập lụt kéo dài và ngày càng nghiêm trọng. Dù đã chi hàng chục nghìn tỷ đồng vào các dự án chống ngập, thành phố vẫn chưa tìm ra giải pháp triệt để. Câu hỏi được đặt ra: Đến khi nào người dân thành phố mới có thể thoát khỏi nỗi lo ngập úng mỗi mùa mưa?
Thành phố Hồ Chí Minh, với tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và sự phát triển kinh tế mạnh mẽ, đang phải đối mặt với một "bài toán" nan giải: chống ngập lụt. Dù đã triển khai nhiều dự án lớn và tốn kém, nhưng tình trạng ngập nước vẫn chưa được giải quyết triệt để, khiến người dân lo lắng về câu hỏi: "Đến khi nào vấn đề này mới được giải quyết xong?"
Nguyên nhân chính gây ngập lụt
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng ngập lụt nghiêm trọng tại TP.HCM, trong đó nổi bật là:
- Mưa lớn bất thường: Từ năm 2020 đến nay, tần suất và cường độ các trận mưa lớn tại thành phố ngày càng tăng, với nhiều đợt mưa vượt mức trung bình từ 50-100mm trong vòng vài giờ. Chỉ trong năm 2023, nhiều khu vực trung tâm như quận 1, quận Bình Thạnh, và Tân Phú đã chứng kiến nhiều trận ngập lụt nặng.
- Triều cường: Các đợt triều cường cao hơn mức báo động 3 đã gây ra ngập lụt nghiêm trọng ở nhiều khu vực ven sông như quận 7, quận 8 và Nhà Bè. Điển hình, mức triều cường vào tháng 9/2023 đạt 1,72m tại trạm Phú An, gây ngập hơn 100km đường phố.
- Hạ tầng thoát nước yếu kém: Mặc dù hệ thống thoát nước TP.HCM được cải tạo liên tục trong suốt 20 năm qua, nhưng vẫn chỉ đáp ứng khoảng 60% nhu cầu thoát nước hiện tại. Đặc biệt, khu vực trung tâm thành phố với hệ thống cống cũ kỹ có tuổi đời từ 30-50 năm thường xuyên quá tải khi gặp mưa lớn.
- Sụt lún đất: Theo nghiên cứu từ Đại học Quốc gia TP.HCM, thành phố đang trải qua tình trạng sụt lún đất trung bình 1-2cm mỗi năm, có những nơi lên đến 4-5cm, đặc biệt tại các quận 2, 7, và Bình Chánh. Điều này càng làm trầm trọng thêm tình trạng ngập lụt, khi mực nước sông và biển ngày càng dâng cao.
- Triều cường: Các đợt triều cường cao hơn mức báo động 3 đã gây ra ngập lụt nghiêm trọng ở nhiều khu vực ven sông như quận 7, quận 8 và Nhà Bè. Điển hình, mức triều cường vào tháng 9/2023 đạt 1,72m tại trạm Phú An, gây ngập hơn 100km đường phố.
- Hạ tầng thoát nước yếu kém: Mặc dù hệ thống thoát nước TP.HCM được cải tạo liên tục trong suốt 20 năm qua, nhưng vẫn chỉ đáp ứng khoảng 60% nhu cầu thoát nước hiện tại. Đặc biệt, khu vực trung tâm thành phố với hệ thống cống cũ kỹ có tuổi đời từ 30-50 năm thường xuyên quá tải khi gặp mưa lớn.
- Sụt lún đất: Theo nghiên cứu từ Đại học Quốc gia TP.HCM, thành phố đang trải qua tình trạng sụt lún đất trung bình 1-2cm mỗi năm, có những nơi lên đến 4-5cm, đặc biệt tại các quận 2, 7, và Bình Chánh. Điều này càng làm trầm trọng thêm tình trạng ngập lụt, khi mực nước sông và biển ngày càng dâng cao.
Các giải pháp đang triển khai
TP.HCM đã đầu tư nhiều nguồn lực vào các dự án chống ngập lớn nhằm đối phó với vấn đề này:
- Dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng: Đây là dự án trọng điểm, khởi công từ năm 2016, với mục tiêu kiểm soát ngập cho diện tích 750km² và bảo vệ khoảng 6,5 triệu dân. Dự án bao gồm việc xây dựng 7 cống kiểm soát triều cường và hệ thống đê bao ven sông Sài Gòn. Tuy nhiên, do nhiều vướng mắc về giải phóng mặt bằng và vấn đề tài chính, đến năm 2024 dự án vẫn chưa hoàn thành.
- Hệ thống bơm công suất lớn: Từ năm 2019, hệ thống bơm chống ngập công suất 96.000 m³/giờ đã được đưa vào hoạt động tại khu vực đường Nguyễn Hữu Cảnh, nhưng chỉ mang lại hiệu quả cục bộ cho một số tuyến đường trung tâm.
- Cải thiện hệ thống thoát nước: Thành phố đã nâng cấp hàng trăm km cống thoát nước, xây dựng thêm các hồ điều tiết tại quận Gò Vấp, Bình Thạnh, và Tân Bình, nhằm giảm tải cho hệ thống cống hiện hữu. Tuy nhiên, nhiều dự án vẫn còn dở dang và chưa đáp ứng đủ nhu cầu.
- Hệ thống bơm công suất lớn: Từ năm 2019, hệ thống bơm chống ngập công suất 96.000 m³/giờ đã được đưa vào hoạt động tại khu vực đường Nguyễn Hữu Cảnh, nhưng chỉ mang lại hiệu quả cục bộ cho một số tuyến đường trung tâm.
- Cải thiện hệ thống thoát nước: Thành phố đã nâng cấp hàng trăm km cống thoát nước, xây dựng thêm các hồ điều tiết tại quận Gò Vấp, Bình Thạnh, và Tân Bình, nhằm giảm tải cho hệ thống cống hiện hữu. Tuy nhiên, nhiều dự án vẫn còn dở dang và chưa đáp ứng đủ nhu cầu.
Những thách thức tồn đọng
Mặc dù TP.HCM đã có nhiều nỗ lực, nhưng vẫn còn nhiều thách thức khiến bài toán chống ngập khó có lời giải hoàn chỉnh:
- Thiếu đồng bộ trong quy hoạch: Nhiều khu vực phát triển đô thị không tuân theo quy hoạch thoát nước, dẫn đến tình trạng ngập lụt nghiêm trọng ở những khu đô thị mới như Thủ Đức hay quận 7.
- Ngân sách hạn chế: Các dự án chống ngập lớn đều tiêu tốn nguồn vốn khổng lồ. Tính đến cuối năm 2023, thành phố đã chi hơn 27.000 tỷ đồng nhưng vẫn còn thiếu khoảng 10.000 tỷ để hoàn thành các dự án trọng điểm.
- Sự thay đổi khí hậu: Biến đổi khí hậu toàn cầu, đặc biệt là việc mực nước biển dâng, đang khiến các nỗ lực chống ngập trở nên khó khăn hơn. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM, nếu không có biện pháp cụ thể, đến năm 2050, hơn 20% diện tích thành phố có thể bị ngập vĩnh viễn.
- Ngân sách hạn chế: Các dự án chống ngập lớn đều tiêu tốn nguồn vốn khổng lồ. Tính đến cuối năm 2023, thành phố đã chi hơn 27.000 tỷ đồng nhưng vẫn còn thiếu khoảng 10.000 tỷ để hoàn thành các dự án trọng điểm.
- Sự thay đổi khí hậu: Biến đổi khí hậu toàn cầu, đặc biệt là việc mực nước biển dâng, đang khiến các nỗ lực chống ngập trở nên khó khăn hơn. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM, nếu không có biện pháp cụ thể, đến năm 2050, hơn 20% diện tích thành phố có thể bị ngập vĩnh viễn.
Giải pháp tương lai
Để giải quyết triệt để tình trạng ngập lụt, TP.HCM cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan ban ngành, tập trung vào việc:
- Xây dựng hệ thống đê biển và cải tạo kênh rạch: Kênh rạch cần được khơi thông, nạo vét thường xuyên để tăng khả năng tiêu thoát nước tự nhiên.
- Phát triển đô thị thông minh: Sử dụng công nghệ AI và IoT trong việc dự báo và quản lý nguồn nước, tối ưu hóa hệ thống thoát nước và giảm thiểu tình trạng ngập cục bộ.
- Hợp tác quốc tế: Học hỏi kinh nghiệm từ các thành phố chống ngập hiệu quả như Bangkok hay Amsterdam, TP.HCM có thể cải thiện quy hoạch và sử dụng nguồn lực tài chính quốc tế để đầu tư vào các dự án lớn.
Mặc dù câu hỏi "Đến khi nào bài toán chống ngập mới được giải quyết xong?" vẫn còn bỏ ngỏ, nhưng với sự quyết tâm và các giải pháp đồng bộ, TP.HCM hy vọng sẽ có những bước tiến đáng kể trong tương lai.
- Nhà báo, Luật gia Hoàng Tuấn
Tags: kinh tế, câu hỏi, có thể, nghiêm trọng, dự án, tình trạng, trung tâm, khi nào, thách thức, thành phố, giải pháp, kéo dài, nan giải, ngập lụt, ngày càng, triệt để
