Cúng dường sư Minh Tuệ: Phước báu hay tai họa? Góc nhìn Phật giáo và xã hội

Trong thời gian gần đây, hiện tượng sư Minh Tuệ (thầy Thích Minh Tuệ) tu hành khổ hạnh theo hạnh đầu đà đã thu hút sự chú ý đặc biệt của công chúng. Hình ảnh một vị tu sĩ đầu trần, chân đất, bộ hành khất thực từ Nam ra Bắc gợi nhớ đến cách tu của chư Tăng thời Đức Phật. Nhiều Phật tử và người hiếu kỳ đã đi theo, cúng dường và thậm chí phục vụ sư Minh Tuệ trên hành trình. Hiện tượng này gây ra hàng loạt câu hỏi và tranh luận dưới góc nhìn Phật giáo cũng như xã hội:

- Việc cúng dường cho sư Minh Tuệ có thực sự mang lại phước báu (công đức) hay tiềm ẩn tai họa (hệ quả không tốt)?
- Vì sao không để vị sư chuyên tâm tu học mà nhiều người lại đu bám, quấy rầy khiến pháp tu của sư bị ảnh hưởng?
- Hạnh đầu đà là gì, và tại sao lại có những tranh cãi khi đám đông chạy theo, nấu nướng, hầu hạ sư Minh Tuệ?

Bài viết sau sẽ phân tích những vấn đề trên một cách khách quan, dựa trên quan điểm Phật giáo chính thống (cả Bắc tông và Nam tông) và ý kiến từ chuyên gia xã hội, truyền thông uy tín, nhằm làm rõ hiện tượng sư Minh Tuệ dưới nhiều góc độ.

Cúng dường sư Minh Tuệ: Phước báu hay tai họa?

Cúng dường – tức dâng tặng vật phẩm (thức ăn, vật dụng, tiền của...) đến chư Tăng – từ lâu được coi là một việc thiện lành mang lại nhiều phước báu trong đạo Phật. Kinh điển ghi nhận rằng cúng dường Phật và Tăng sẽ đem lại hạnh phúc an lạc lớn, giúp người cúng dường được hưởng tài sản, tăng thọ mạng, dung sắc và trí tuệ. Như vậy, xét trên nguyên tắc giáo lý, dâng cúng cho bậc tu hành chân chính là gieo nhân lành, được phước báo trong hiện tại và tương lai.

Tuy nhiên, vấn đề nằm ở cách thức và tâm lý cúng dường. Nhiều người tìm đến sư Minh Tuệ với niềm tin “gặp sư là có phước”, vội vàng đồn thổi, tìm cách tiếp cận, hỗ trợ, cúng dường sư với suy nghĩ mình sẽ nhận được ngay phước báu đáp trả. Theo TS. Hoàng Văn Chung – Trưởng phòng Nghiên cứu lý luận và chính sách tôn giáo (Viện Nghiên cứu Tôn giáo) – lối suy nghĩ này nghiêng về mê tín hơn là chính tín. Ông cảnh báo rằng cách cầu phước thiếu hiểu biết như vậy chỉ khiến lãng phí thời gian, tiền bạc, thay vì thật sự tu học giáo pháp một cách đúng đắn. Nói cách khác, cúng dường một cách mù quáng với tâm lý dựa dẫm vào “tha lực” (mong được ban phước từ bên ngoài) có thể không mang lại công đức như mong đợi mà còn tiềm ẩn hậu quả tiêu cực về niềm tin.

Mặt khác, phước báu của hành động cúng dường phụ thuộc vào động cơ và đối tượng. Nếu người thí chủ phát tâm trong sáng, không vụ lợi và vị sư nhận cúng dường xứng đáng là ruộng phước, thì chắc chắn đó là việc thiện lành đem lại quả tốt. Trường hợp sư Minh Tuệ, nhiều ý kiến cho rằng thầy là một hành giả chân thật, sống giản dị đúng lời Phật dạy, nên cúng dường thầy về nguyên tắc là tạo phước. Tuy nhiên, cần phân biệt cúng dường đúng pháp với hành vi cuồng tín. Việc một số cá nhân lợi dụng hình ảnh của sư Minh Tuệ để công kích các tu sĩ khác, gây chia rẽ Tăng đoàn, khiến cộng đồng Phật tử mất niềm tin là hoàn toàn sai lệch với tinh thần Phật pháp. Những hành vi như vậy không những không tạo phước mà còn tạo nghiệp xấu vì phỉ báng, chia rẽ Tăng bảo.

Tóm lại, cúng dường sư Minh Tuệ có thể mang lại phước báu nếu xuất phát từ lòng kính trọng chân thành và hiểu biết đúng đắn. Ngược lại, nếu cúng dường vì tâm lý hiếu kỳ, mê tín, a dua thì phước chưa thấy mà có khi còn chuốc lấy hệ quả tiêu cực: niềm tin lệch lạc, thậm chí gây xáo trộn cho việc tu hành của sư và cộng đồng xung quanh (một dạng “tai họa” gián tiếp). Như TS. Chung khuyên, thay vì chạy theo hiện tượng một cách mù quáng, mỗi người nên dành thời gian đọc kinh, tĩnh tâm tu tập, thực hành hiếu đạo với cha mẹ và làm các việc thiện cụ thể – đó mới là căn bản của phước đức.

Vì sao nhiều người đu bám quấy rầy sư Minh Tuệ?

Một nghịch lý diễn ra: sư Minh Tuệ chọn lối tu hành ẩn dật, đơn độc để chuyên tâm “tập học” theo lời Phật dạy, nhưng chính sự khác biệt ấy lại khiến nhiều người tò mò, ngưỡng mộ và kéo đến đu bám xung quanh thầy. Có những thời điểm, hàng trăm người cùng theo chân sư Minh Tuệ trên đường, gây ra nhiều xáo trộn về xã hội và trật tự trị an ở các địa phương thầy đi qua. Điều này đi ngược với mục đích ban đầu của pháp tu đầu đà, vốn nhấn mạnh sự độc cư tịch tĩnh.

Lý do của hiện tượng đám đông “săn đón” sư Minh Tuệ có thể xét đến từ nhiều góc độ:

Tâm lý tôn giáo và khát cầu ơn phước: Như đã đề cập, một bộ phận Phật tử và người dân tin rằng gặp gỡ, cung kính một vị tu sĩ chân tu sẽ giúp họ gặp may mắn, phước lành. Họ truyền tai nhau, thậm chí trên mạng xã hội đồn thổi nhiều câu chuyện linh ứng, khiến càng nhiều người kéo tới với hy vọng được “thầy ban phước”. Tâm lý này thể hiện niềm tin dựa dẫm vào tha lực – mong có phép màu hoặc năng lượng từ vị sư – hơn là tự mình tìm hiểu giáo pháp. Đây là dấu hiệu của mê tín nếu thiếu sự hướng dẫn đúng đắn.

Sự hiếu kỳ và ảnh hưởng mạng xã hội: Sư Minh Tuệ trở thành một hiện tượng mạng “bất đắc dĩ”. Hình ảnh thầy đầu trần chân đất hành cước vốn hiếm gặp thời nay, nên khi video, hình ảnh về thầy lan truyền (TikTok, YouTube, Facebook...), nhiều người hiếu kỳ muốn chứng kiến tận mắt. Các Youtuber, Tiktoker, influencer càng thổi bùng sự chú ý bằng cách livestream, quay phim cảnh thầy khất thực, khiến đám đông ngày càng lớn. Sự tò mò pha lẫn sùng mộ này dẫn đến hành vi đu bám theo thầy mọi nơi, vô tình làm phiền đến đời sống tu hành độc cư mà thầy đang hướng tới.

Khát khao tìm “chân tu” giữa bối cảnh hiện đại: Không ít Phật tử bày tỏ sự thất vọng với một số ít chư tăng có lối sống chưa nghiêm, chuộng vật chất. Vì vậy, khi thấy sư Minh Tuệ từ bỏ tiện nghi, không nhận tiền bạc, ăn ngày một bữa, họ lập tức xem thầy như một “bậc chân tu” mẫu mực và đặt trọn niềm tin, ngưỡng vọng. Lòng kính trọng này là đáng quý, nhưng nếu thiếu tỉnh táo, nó dễ chuyển thành sùng bái cá nhân quá mức. Nhà văn Thái Hạo nhận xét: sư Minh Tuệ là người tự nhận “đang tập học”, không muốn làm thầy ai, do đó mọi người càng cần tôn trọng ước nguyện ấy của thầy, không nên thần thánh hóa hay sùng bái cá nhân một tu sĩ vẫn đang trên đường tu tập.

Dưới góc nhìn Phật giáo, việc quấy nhiễu một hành giả ẩn tu là trái với tinh thần mà Đức Phật mong muốn khi chế định hạnh đầu đà. Thầy Thích Pháp Hiếu (Ban TTTT Trung ương GHPGVN) giải thích rằng 13 hạnh đầu đà được Đức Phật đặt ra chủ yếu dành cho những vị thích độc cư trong rừng, và cũng nhằm để **người đời biết mà đừng quấy nhiễu, phiền hà những vị đó. Nói cách khác, ai thực hành hạnh đầu đà thường mong được ở một mình, xa rời đám đông. Việc đám đông tụ tập vây quanh sư Minh Tuệ rõ ràng đã đi ngược mục đích ấy. Chính thầy Minh Tuệ cũng nhiều lần nhắc nhở mọi người rằng thầy chỉ là người đang tu học, mong muốn làm chủ tâm mình, nên việc bị săn đón quá mức vừa không có lợi cho ai, vừa có thể làm hại chính con đường tu của thầy.

Từ góc nhìn xã hội, hiện tượng nhiều người đu bám, quấy rầy một nhà sư phát xuất từ sự thiếu hiểu biết và hiệu ứng đám đông. TS. Hoàng Văn Chung bày tỏ lo ngại rằng công chúng chưa hiểu sâu giáo pháp, dễ bị cuốn theo những biểu hiện bề ngoài thay vì bản chất cốt lõi của tu hành. Ông cho rằng đám đông ấy đang hành xử theo mê tín (tin vào khả năng ban phước tức thời của sư) hơn là chính tín (lòng tin dựa trên trí tuệ và hiểu biết giáo lý). Hậu quả là thời gian công sức lãng phí, thậm chí bỏ bê công việc gia đình để chạy theo một hiện tượng nhất thời. Ngoài ra, việc tụ tập đông người bất thường trên đường phố cũng gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự – điều mà các cơ quan chức năng ở địa phương phải lưu ý giải quyết. Thực tế, Giáo hội Phật giáo Việt Nam và chính quyền đã phải vào cuộc, đề nghị thầy Minh Tuệ tạm dừng cuộc bộ hành để tránh những hệ lụy không mong muốn về an toàn công cộng.

Tóm lại, sư Minh Tuệ không hề muốn sự ồn ào; chính lòng mến mộ thiếu tỉnh táo của nhiều người đã vô tình biến hành trình tu tập của thầy thành một “sự kiện” náo nhiệt. Để bảo vệ bậc tu hành chân chính như sư Minh Tuệ, cộng đồng Phật tử được khuyên hãy bớt tung hô, bớt quấy rầy, và tốt nhất là lặng lẽ học theo những điều hay từ tấm gương của thầy phù hợp với cuộc sống của mình. Thay vì chạy theo thầy trên đường, mỗi người có thể ủng hộ thầy từ xa bằng cách giữ gìn tâm thành, thực hành lời Phật dạy trong chính đời sống hàng ngày – đó mới là sự cúng dường cao quý nhất.

Hạnh đầu đà là gì? Tranh cãi quanh việc nhiều người chạy theo hầu hạ sư Minh Tuệ

Hạnh đầu đà (tiếng Pali: dhutaṅga, nghĩa là “pháp xua tan phiền não”) là tập hợp những hạnh tu khổ hạnh nhằm giúp người xuất gia loại bỏ tham dục, gắn bó vật chất và rèn ý chí kiên định. Theo truyền thống Phật giáo Nam tông (Theravada), có 13 hạnh đầu đà mà Đức Phật cho phép, bao gồm: mặc y phục từ vải vụn bỏ đi, chỉ sở hữu ba tấm y; khất thực đồ ăn từ nhà này sang nhà khác; mỗi ngày ăn một bữa trước ngọ, chỉ ăn trong bát và không để dư thừa; không nhận tiền bạc; chọn sống ở nơi vắng vẻ – trong rừng, dưới gốc cây, ngoài trời hoặc nghĩa địa; ngủ ngồi, không nằm,.... Nói ngắn gọn, một vị hành giả đầu đà sẽ từ bỏ mọi tiện nghi và hưởng thụ, chỉ giữ những nhu cầu tối thiểu để chuyên tâm thiền định và tu tiến. Trong lịch sử, chính Đức Phật Thích Ca thuở mới xuất gia cũng từng tu khổ hạnh cực độ suốt 6 năm trời (chỉ ăn một hạt mè mỗi ngày, phơi nắng, nhịn thở,...), nhưng Ngài nhận ra hành hạ thân xác quá mức không đưa đến giác ngộ, nên đã từ bỏ lối tu ép xác để chọn Trung đạo.

Pháp đầu đà vốn không xa lạ và được tôn trọng trong Phật giáo Nguyên thủy. Ở các nước Nam tông như Thái Lan, Myanmar..., nhiều nhà sư thực hành hạnh đầu đà và được tín chúng kính trọng, hỗ trợ một cách trật tự, đúng mực. Chẳng hạn, báo Thai Rath (Thái Lan) đưa tin đoàn sư hành trì 13 hạnh đầu đà tại nước này rất nghiêm cẩn và được người dân cung kính, việc khất thực bộ hành diễn ra trật tự, không ồn ào. Tại Việt Nam, hình ảnh khất sĩ khoác y vàng ôm bình bát đi bộ cũng từng xuất hiện (như hệ phái Khất Sĩ do Tổ sư Minh Đăng Quang sáng lập), nhưng trong xã hội hiện đại, cảnh tượng ấy dần ít đi, nên khi sư Minh Tuệ thực hành hạnh đầu đà, nhiều người cảm thấy lạ lẫm. Thực ra, như nhận định của nhà văn Thái Hạo, cách tu của sư Minh Tuệ không có gì quái lạ hay lập dị – nó gần gũi với hình ảnh Đức Phật và Tăng đoàn thời xưa, chỉ là chúng ta ít bắt gặp trong thời nay nên mới ngạc nhiên mà thôi.

Tranh cãi nảy sinh khi hạnh đầu đà của sư Minh Tuệ đi vào đời sống thực tế với sự tham gia của đông đảo người ngoài. Về nguyên tắc, một vị tu sĩ giữ hạnh đầu đà sẽ độc hành, sống đơn giản và hạn chế tiếp xúc tối đa với cư sĩ, ngoài việc đi khất thực hằng ngày. Tuy nhiên, sư Minh Tuệ lại luôn có một nhóm người theo sát để “hộ độ” – họ nấu nướng thức ăn, dâng tận tay, chuẩn bị chỗ nghỉ ngơi, thậm chí muốn chăm lo từng chút cho thầy. Điều này gây ra ý kiến trái chiều:

Phía ủng hộ: Một số Phật tử biện hộ rằng việc họ làm chỉ là phát tâm cúng dường vị sư khả kính. Họ lo thầy hành cước vất vả có thể kiệt sức, nên thay phiên nhau nấu cơm chay dâng thầy, coi đó là phước duyên. Những người này cho rằng hỗ trợ người tu cũng là gieo duyên lành, miễn là thầy không yêu cầu gì quá đáng và bản thân thầy vẫn giữ đúng giới luật (chẳng hạn thọ trai một lần/ngày, không cất giữ tiền của...). Họ nhìn nhận sư Minh Tuệ như “của hiếm” trong thời nay, nên việc nhiều người muốn phụng sự, bảo vệ thầy cũng là tự nhiên.

Phía phản đối: Ngược lại, nhiều ý kiến – trong đó có cả chư Tăng và Phật tử hiểu đạo – cho rằng đám đông cung phụng sư Minh Tuệ đang hiểu sai về hạnh đầu đà. Việc đi theo nấu nướng, hầu hạ biến thầy thành “trung tâm” của một đoàn người, vô tình làm thầy mất đi sự thanh vắng cần có của người tu khổ hạnh. Theo luật đầu đà, vị sư chỉ nên dùng những gì xin được một cách tự nhiên khi khất thực, “ai cho gì dùng nấy”. Nếu mỗi chặng đường đều có Phật tử trải sẵn cơm canh thịnh soạn, thậm chí mời thầy dùng riêng, thì hóa ra thầy không còn tu đúng tinh thần đầu đà nữa. Chưa kể, một số người quá khích còn xem thầy như bậc thánh hiện thế, sẵn sàng bất chấp quy tắc chỉ để chiều ý thầy (dù thầy không hề đòi hỏi). Lối sùng bái cá nhân này đi ngược lời Phật dạy vốn nhấn mạnh “y pháp bất y nhân” – nương tựa vào giáo pháp chứ không tôn thờ cá nhân.

Mặt khác, giáo hội Phật giáo chính thống cũng tỏ ý không tán thành cách một số người thần tượng hóa hạnh đầu đà như thể đó mới là chân tu duy nhất. Thầy Thích Pháp Hiếu phân tích: Đạo Phật có tới 84.000 pháp môn, hạnh đầu đà chỉ là một trong số đó, và không phải ai tu khổ hạnh mới là chân tu. Nhiều bậc giác ngộ trong quá khứ không cần qua khổ hạnh cực đoan. Đức Phật sau khi thành đạo cũng không bắt tất cả tăng chúng phải theo hạnh đầu đà – Ngài chấp nhận có chùa chiền để Tăng chúng an trú hoằng pháp, chấp nhận cho đệ tử nhận y phục sạch sẽ do Phật tử cúng dường, miễn là giữ đúng giới luật căn bản. Ngày nay, hầu hết chư Tăng trú xứ tại chùa đều phải tiếp nhận sự cúng dường của Phật tử (kể cả tịnh tài) để trang trải chi phí điện, nước, thuốc men, học hành...; đó là sự uyển chuyển của Phật giáo theo hoàn cảnh thời đại. Do đó, không nên vì thấy sư Minh Tuệ khổ hạnh mà chê bai những vị Tăng khác có chùa to, Phật tử đông. Mỗi người một hạnh nguyện, tu đâu cũng cốt để đoạn trừ tham sân si mà đạt giải thoát chứ không phải chạy đua xem ai khổ hạnh hơn ai.

Nhìn chung, tranh cãi quanh việc hầu hạ sư Minh Tuệ phản ánh sự xung đột giữa lý tưởng tôn giáo và thực tế xã hội. Một bên là khát vọng tìm về lối tu thanh bần nguyên thủy, bên kia là nhu cầu ổn định, trật tự của cộng đồng và sự đa dạng trong tu học. Những người chạy theo sư Minh Tuệ có thể xuất phát từ lòng kính ngưỡng, nhưng nếu thiếu hiểu biết, họ dễ trở thành lực cản trên chính con đường tu của thầy. Như Thái Hạo viết, tung hô thầy quá mức hoặc dùng thầy để công kích kẻ giả tu khác có thể vô tình đẩy thầy vào nguy hiểm trước sự đố kỵ và toan tính của đời thường. Vì vậy, cách tốt nhất để ủng hộ sư Minh Tuệ là tôn trọng hạnh độc cư của thầy – để thầy được yên ổn tu hành, giảm bớt những ồn ào xung quanh, và âm thầm noi gương những điều lành thầy thực hành.

Tóm lại

Hiện tượng sư Minh Tuệ đặt ra nhiều vấn đề đáng suy ngẫm cho cả giới tu hành và người tại gia. Về mặt Phật giáo, trường hợp này nhắc nhở chúng ta rằng phước báu chỉ thực sự có được khi hành thiện với chánh tín và trí tuệ. Cúng dường cho người tu hành đúng là việc thiện lớn, nhưng phải xuất phát từ lòng kính Phật trọng Tăng chân chính, không nên chạy theo phong trào hay mê tín dị đoan. Bản thân sư Minh Tuệ – một hành giả đầu đà – chỉ mong độc cư tĩnh tu, nên sự ồn ào tung hô của đám đông không những không cần thiết mà còn đi ngược lời Phật dạy về hạnh khiêm cung, lặng lẽ.

Dưới góc nhìn xã hội, hiện tượng hàng nghìn người đổ xô theo một nhà sư cho thấy nhu cầu tâm linh và niềm tin tôn giáo trong dân chúng là rất lớn, nhưng cũng cho thấy nguy cơ của tâm lý bầy đàn khi thiếu hiểu biết. Các chuyên gia khuyến cáo người dân nên tu học Phật pháp một cách tỉnh thức, tránh thái độ cuồng tín có thể dẫn tới hệ lụy cho cá nhân và cộng đồng. Đồng thời, Giáo hội và cơ quan chức năng cần truyền thông kịp thời, hướng dẫn dư luận hiểu đúng về các hiện tượng tôn giáo mới lạ, tránh bị lợi dụng hay kích động.

Sư Minh Tuệ đã lựa chọn con đường tu hành gian khổ theo hạnh đầu đà – một con đường đáng kính phục nhưng không dành cho số đông. Thầy không chủ ý tìm kiếm hào quang hay thách thức giáo hội, mà chỉ lặng lẽ “tập học” lời Phật dạy. Vì vậy, mọi sự cúng dường hay tôn vinh thầy sẽ ý nghĩa hơn nếu diễn ra trong chừng mực và hiểu biết. Hãy để hình ảnh một nhà sư đầu trần, chân đất, khất thực độc hành trở thành bài học về đức khiêm hạ và tinh thần xả ly cho tất cả chúng ta, hơn là trở thành tiêu điểm của tranh cãi. Khi hiểu đúng và hành đúng theo chánh pháp, mỗi người tự khắc nhận ra phước báu – không phải từ phép màu bên ngoài, mà từ sự chuyển hóa tâm mình trên hành trình học Phật.

* Nguồn tài liệu tham khảo: Sử dụng thông tin từ các cuộc phỏng vấn và bình luận của chư Tăng trong Giáo hội Phật giáo VN, ý kiến của chuyên gia tôn giáo trên báo chí, cùng các phân tích trên các trang Phật giáo và truyền thông uy tín. Những dẫn chứng này giúp chúng ta có cái nhìn đa chiều và cân bằng về hiện tượng sư Minh Tuệ, từ đó rút ra bài học phù hợp cho người con Phật trong đời sống hiện đại.