Người cuối cùng trong bàn tiệc

Chiếc ghế cuối và tấm thiệp bạc màu

Buổi chiều cuối thu, Sài Gòn ướt sũng trong cơn mưa dai dẳng.

Ông Lâm – vị giáo sư già từng một thời lừng danh – ngồi trầm ngâm bên cửa sổ. Tấm thiệp mời trên bàn khiến lòng ông chùng xuống: “Kính mời Giáo sư Lâm tham dự lễ vinh danh Trí thức tiêu biểu Thành phố.”

Ngày xưa, mỗi mùa vinh danh là một mùa rực rỡ. Ông bước vào đâu cũng được kính nể, được sắp ngồi hàng ghế đầu. Nhưng năm nay, thiệp gửi đến trễ, không tên trong danh sách phát biểu, chỉ ghi: “Sắp xếp chỗ ngồi theo quy định Ban tổ chức.”

Một câu ngắn, mà như lưỡi dao lạnh.

Cô cháu gái thấy ông bần thần, cười hiền: – Dù sao, ông vẫn nên đi. Đó là công lao cả đời mà.

Ông gật đầu, nhìn cuốn Kinh Thánh cũ mở sẵn: “Khi anh được mời đi ăn cưới, đừng ngồi vào chỗ nhất, kẻo người ta mời anh xuống. Hãy ngồi vào chỗ cuối, để chủ nhà mời anh lên.” (Lc 14,8-10)

Lời ấy ông từng giảng cho sinh viên, nhưng cả đời chưa sống được.

Ngày mai, ông sẽ thử một lần.

Hội trường và ánh sáng của sự im lặng

Hội trường lung linh đèn. Tiếng nhạc, tiếng cười, tiếng vỗ tay hòa vào nhau như lễ hội phù hoa.

Ông Lâm bước vào, lặng lẽ, không ai nhận ra. Ông chọn chiếc ghế sát cửa ra vào – nơi những nhân viên phục vụ đứng chờ lệnh.

Một cô gái trẻ khẽ nhắc: – Thưa cụ, chỗ này dành cho nhân viên hậu cần.

– Không sao, cô để tôi ngồi tạm. Tôi chỉ muốn được nhìn rõ tất cả.

Trong ánh sáng xa xôi ấy, ông thấy những gương mặt quen thuộc: học trò cũ của ông, giờ đã thành những vị chức sắc, nhà nghiên cứu, tiến sĩ. Có người từng cúi đầu trước ông, nay ngẩng cao, đi lướt qua.

Nhưng ông không giận, chỉ thấy lòng dịu lại.

Rồi điều không ngờ đến: “Kính mời Giáo sư Lâm – người dành trọn đời cho sự nghiệp giáo dục – lên sân khấu phát biểu.”

Ông ngẩng lên, ngỡ mình nghe nhầm.

Một sinh viên trẻ chạy xuống: – Thầy ơi, thầy được mời lên!

Ông cười: – Nhưng tôi ngồi ở cuối mà.

– Dạ, ai hạ mình xuống, người ấy sẽ được nâng lên.

Cả hội trường im lặng khi ông bước đi giữa hai hàng ghế. Ánh đèn chiếu lên khuôn mặt già nua, nhăn nheo mà sáng rỡ.

Ông nói, giọng run nhưng ấm: “Tôi từng quen ngồi hàng đầu. Nhưng hôm nay tôi hiểu: ngồi ở cuối không khiến ta nhỏ đi. Chỉ khiến ta thấy rõ hơn con đường của người khác.”

Câu nói ấy như lưỡi dao cắt qua im lặng. Rồi cả hội trường bừng lên trong tràng pháo tay dài.

Không phải vì danh tiếng, mà vì một sự thật giản dị: khi con người biết cúi xuống, ánh sáng sẽ tự tìm đến.

Người học trò cũ và bài học muộn màng

Khi buổi lễ tàn, một người đàn ông trung niên bước đến, rụt rè: – Thầy… còn nhớ con không? Con là Tùng, học trò năm 1998.

Ông Lâm mỉm cười: – Cậu là người từng bảo tôi kiêu ngạo phải không?

Anh cúi đầu: – Dạ. Năm đó, con bỏ học giữa chừng. Con thấy thầy luôn đúng, còn học trò như con chẳng là gì. Nhưng càng sống, con càng nhận ra: chính con mới là kẻ ngạo mạn.

Ông đặt tay lên vai anh: – Ai cũng từng như vậy, Tùng ạ. Chúa để ta ngã, để ta học cách đứng dậy.

– Học điều gì hả thầy?

– Học cách làm người nhỏ bé. Vì khiêm nhường không khiến ta yếu đi – nó khiến ta mạnh hơn, vì ta không còn sợ bị hạ xuống nữa.

Tùng khóc. Ông già chỉ mỉm cười. Trong khoảnh khắc ấy, họ không còn là thầy – trò, mà là hai linh hồn vừa tìm lại ánh sáng.

*****
Hôm sau, ông trở lại hội trường. Quên chiếc ví, ông thấy một người phụ nữ đang cặm cụi lau sàn.

Thấy ông, chị ngẩng lên, ánh mắt lấp lánh: – Tôi thấy ông hôm qua trên sân khấu. Ông nói hay lắm. Cảm ơn ông đã làm tôi tin rằng… người tốt vẫn còn.

Ông nhìn chị, rồi mở ví, lấy ra thẻ khen: – Cô cầm lấy đi.

– Trời ơi, tôi sao dám nhận…

– Cô lau sàn mỗi ngày, giữ cho nơi này sạch sẽ. Người ta chỉ thấy ánh sáng, đâu biết ai đã lau đi bóng tối.

Chị bật khóc. Ông quay đi.

Cơn gió nhẹ thổi qua cửa kính, mang theo mùi ẩm của nước lau sàn – nhưng trong lòng ông, thơm mùi của ơn lành.

Lời cuối cùng của người khiêm nhường

Một năm sau, ông Lâm qua đời.

Tang lễ giản dị, không vòng hoa lớn, không diễn văn rườm rà. Chỉ có một tờ giấy nhỏ đặt bên quan tài, nét chữ run run:

- “Xin tạ ơn Chúa đã cho con biết cúi đầu.
- Xin cảm ơn những ai từng làm con tổn thương – nhờ họ, con biết mình kiêu ngạo.
- Xin tha thứ cho con, và cho nhau. Vì chỉ trong tha thứ, con người mới thật sự được nâng lên.”

Người phụ nữ lau sàn hôm trước mang đến bó hoa cúc trắng, đặt lên nắp quan tài, khẽ nói: – Ông đã dạy tôi rằng người cuối cùng trong bàn tiệc, hóa ra, lại được Chúa mời ngồi ở đầu.

*****