Hoàng Tuấn
Có những khoảnh khắc trong đời làm nghề khiến người viết không thể nào quên. Không phải vì câu chuyện quá đặc biệt, mà bởi nó buộc ta phải tự hỏi: giữa công lý và nhân tâm – ranh giới nằm ở đâu?
Trước khi bức ảnh cô bé 13 tuổi bị còng tay lan truyền khắp mạng xã hội vào tháng 5/2018 khiến dư luận cả nước xôn xao, tôi đã có ba bài điều tra về những dấu hiệu bất thường trong việc thu hồi đất tại một địa phương. Hôm cưỡng chế, tôi chỉ định đứng ngoài quan sát, ghi nhận sự việc như một người làm nghề lặng lẽ. Nhưng một khoảnh khắc giữa tiếng la hét và khói bụi hôm ấy đã khiến tôi thay đổi mãi mãi cách cầm bút của mình.
Khoảnh khắc định mệnh
Ba bài điều tra trước đó của tôi đã nêu lên nhiều điểm khuất tất trong quy trình thu hồi đất, từ hồ sơ pháp lý cho đến cách vận dụng quy định. Những bài viết ấy khiến tôi trở nên “nhạy cảm” trong giới địa phương. Sáng hôm cưỡng chế, tôi lặng lẽ đứng ngoài rào, không ai biết tôi là người đã từng phản ánh vụ việc. Tôi chỉ nghe vài người xầm xì: “Nhà này khó cưỡng chế lắm, có ông nhà báo viết bài linh tinh, kích động...”
Tôi nghe, nhưng không đáp. Tôi không đến để đối đầu, chỉ để quan sát và giữ lấy sự thật bằng đôi mắt của người làm nghề.
Rồi tiếng kim loại rít lên, cánh cửa sắt bị phá. Tiếng la hét, tiếng kính vỡ, tiếng dọa dẫm hòa lẫn trong âm thanh hỗn độn. Giữa khói bụi mờ mịt, tôi thấy một cô bé khoảng 12 - 13 tuổi – nhỏ nhắn, mặc bộ đồ thể thao học sinh, tay vẫn cầm điện thoại, run run ghi lại cảnh bố mẹ mình đang giằng co.
Chưa kịp hiểu chuyện gì, hai người đàn ông lao đến, đè em xuống, giằng lấy điện thoại rồi còng tay. Cô bé vùng vẫy trong sợ hãi, rồi bị kéo lên xe, đưa đi mất hút giữa đám đông.
Về đến phường, em bị còng vào chân ghế — đôi tay nhỏ thít chặt trong sợi khóa sắt lạnh buốt. Ánh mắt em nhìn quanh, hoang mang như con chim non vừa rơi khỏi tổ. Không ai giải thích vì sao em bị giữ, cũng chẳng ai hỏi vì sao em ở đó. Trong căn phòng chật, em im lặng, sợ sệt, chỉ thỉnh thoảng nấc lên khẽ.
Tôi đứng ngoài cửa, nhìn qua ô kính nhỏ. Bên trong, một đứa trẻ 13 tuổi ngồi thẫn thờ giữa những người lớn đang viết biên bản, ký tên, đóng dấu. Mọi thứ đều đúng quy trình – chỉ có điều sai là nỗi sợ trên gương mặt em, nỗi sợ mà không một biên bản nào ghi lại được.
Chiếc điện thoại trong tay tôi run lên. Tôi biết, chỉ cần một bức ảnh, sự thật sẽ được nhìn thấy. Công lý có thể được đánh thức. Nhưng cùng lúc, tôi hiểu – bức ảnh ấy có thể trở thành vết thương không bao giờ lành trong ký ức của một đứa trẻ.
Tôi do dự rất lâu. Nhưng rồi, như một phản xạ nghề nghiệp... Bức ảnh được đăng lên, có che mặt, có giữ chừng mực. Tôi nghĩ mình không sai – tôi chỉ đang phản ánh sự thật.
Nhưng chỉ vài giờ sau, hàng trăm tin nhắn, cuộc gọi, email từ các tòa soạn trong và ngoài nước tràn tới, xin thêm hình ảnh, xin chi tiết. Tôi chỉ đáp ngắn gọn: “Trên trang cá nhân của tôi có đủ.”
Tôi tưởng rằng mình đã hoàn thành vai trò đưa tin. Nhưng thật ra, tôi đã mở cánh cửa cho một cơn bão truyền thông tràn tới. Người ta giật tít, bình luận, phân tích, phán xét. Câu chuyện không còn là một vụ việc cụ thể – nó trở thành biểu tượng cho phẫn nộ, cho tranh cãi.
Tôi im lặng. Lần đầu tiên trong đời làm báo, tôi thấy sợ chính ngòi bút của mình.
Bóng đen của sự thật
Nhiều năm sau, tôi lại chứng kiến một vụ việc khác. Một hồ sơ tôi từng theo dõi, viết bài từ năm 2019, mãi đến 2025 cơ quan điều tra mới gửi Thông báo cho tôi về việc ban hành quyết định khởi tố. Khi ấy, tôi đã rời cơ quan cũ, còn người bị khởi tố cũng đã nghỉ hưu. Tôi cứ vụ án đã khép lại từ lâu. Nhưng rồi, khi nhận được quyết định, người liên quan đã tìm đến cái chết - nhảy lầu.
Tôi sững sờ. Không phải vì cảm giác tội lỗi, mà vì tôi hiểu ra – mỗi dòng chữ, mỗi tấm hình, mỗi tựa đề ta viết ra đều có thể chạm đến sinh mệnh của một con người.
Báo chí là con dao hai lưỡi: Một lưỡi chém vào cái ác, lưỡi kia có thể cứa vào tim người lương thiện chưa kịp thanh minh.
Tôi từng tin rằng viết đúng là đủ. Nhưng sau ngần ấy năm, tôi hiểu — đúng chưa chắc đã thiện.
Có những sự thật cần được phơi bày, nhưng cũng có những nỗi đau nên được giữ lại – không phải vì sợ hãi, mà vì lòng nhân.
Mỗi khi cầm bút, tôi vẫn tự hỏi: “Liệu điều mình sắp viết ra sẽ cứu người, hay giết người thêm một lần nữa?”
Nghề báo, suy cho cùng, không chỉ là hành trình đi tìm công lý, mà còn là hành trình gìn giữ nhân tâm. Giữa ánh sáng của sự thật và bóng tối của hậu quả, chỉ cần lệch một ly, có khi là cả một đời người rơi xuống vực.
Công lý có thể đến từ ngòi bút. Nhưng lòng nhân – phải đến từ chính trái tim người cầm bút.
Ý kiến bạn đọc
