Khiêm tốn - Con đường của sự bình an

 

 

Sáng nay trong thánh lễ, cha xứ giảng về hai chữ khiêm tốn. Ngài kể một ví dụ thật gần gũi: “Khi con được mời dự tiệc, đừng vội ngồi vào ghế danh dự. Nếu có người quan trọng hơn đến sau, con sẽ phải đứng dậy nhường chỗ, lúc ấy chẳng khác nào tự hạ mình xuống trong xấu hổ. Nhưng nếu con chọn ngồi ở chỗ cuối, thì khi chủ tiệc bước vào, họ sẽ mời con lên bàn trên. Khiêm nhường ban đầu ấy sẽ trở thành vinh dự cho con.”

 

Nghe lời ấy, tôi nhớ đến Tin Mừng Luca: “Ai nhắc mình lên sẽ bị hạ xuống; còn ai hạ mình xuống sẽ được tôn lên.” (Lc 14,11). Đó không chỉ là một khuyên dạy về cách ứng xử, mà còn là quy luật của đời sống thiêng liêng. Chính Đức Kitô, vốn dĩ là Thiên Chúa, đã hạ mình mang lấy thân phận con người, trở nên tôi tớ và vâng phục cho đến chết. Cả cuộc đời Người là một bài ca của sự khiêm nhường.

 

Nhưng khiêm tốn không phải là khái niệm riêng của Kitô giáo. Các bậc hiền triết phương Đông cũng đề cao đức tính này. Khổng Tử từng dạy: “Người quân tử khiêm tốn mà không hèn yếu.” Người xưa hiểu rằng, khiêm tốn không làm con người thấp kém đi, mà giúp họ mở ra để học hỏi, để trưởng thành.

 

Trong đạo Phật, tinh thần khiêm tốn được gắn với chữ Vô ngã. Đức Phật dạy rằng, cái “ta” chỉ là tập hợp của ngũ uẩn (sắc, thọ, tưởng, hành, thức). Khi chấp ngã, ta sinh ra kiêu mạn; khi buông bỏ ngã chấp, ta tìm thấy sự bình an. Bởi vậy, một vị thiền sư từng nói: “Người càng tu, càng thấy mình nhỏ bé, như hạt bụi giữa pháp giới.” Khiêm tốn trong Phật giáo chính là nhìn thấy vô thường, biết mọi thành bại, vinh nhục chỉ là thoáng qua, để không còn bám chấp vào cái tôi hư ảo.

 

Từ Phật giáo đến Kitô giáo, từ Đông sang Tây, khiêm tốn đều được coi là nền tảng của nhân cách. Thánh Âu Tinh từng nhấn mạnh: “Nếu hỏi tôi đức hạnh lớn nhất của Kitô hữu, tôi sẽ trả lời: khiêm tốn. Thứ hai là khiêm tốn. Thứ ba vẫn là khiêm tốn.” Còn trong Kinh Pháp Cú, Đức Phật dạy: “Như nước mưa thấm vào nhà dột, tham dục thấm vào tâm người không tu. Như nước mưa không thấm vào nhà kín, tham dục không vào tâm người biết khiêm nhường.”

 

Trong cuộc sống hôm nay, khiêm tốn càng trở nên quý hiếm. Thế giới ồn ào khiến con người dễ sa vào khoe khoang, dễ say men thành công. Nhưng một tâm hồn khiêm nhường sẽ biết lắng nghe, biết cảm ơn, biết đặt tha nhân và chân lý cao hơn cái tôi. Trong gia đình, khiêm tốn là biết xin lỗi nhau để gìn giữ hạnh phúc. Trong công việc, khiêm tốn khiến người lãnh đạo được kính trọng vì dám nhận lỗi và để người khác tỏa sáng.

 

Tôi nhớ đến một cậu học trò xuất sắc trong lễ tốt nghiệp. Khi được mời phát biểu, cậu không khoe thành tích, mà chỉ nói: “Con chỉ là hạt bụi nhỏ. Nếu không có cha mẹ, thầy cô và bạn bè, con chẳng là gì cả.” Hội trường lặng đi rồi vỗ tay không ngớt. Người ta xúc động, không phải vì tài năng, mà vì sự khiêm nhường.

 

Trong Hội Thánh, nơi đạo Phật, hay trong đời sống thế tục, ta đều bắt gặp những tấm gương ấy: Thánh Phanxicô Assisi sống nghèo khó giữa thiên nhiên và người bé mọn; Mẹ Têrêsa Calcutta cúi mình trước những con người khốn khổ nhất; các vị thiền sư ẩn dật nơi núi rừng, chọn đời sống thanh bần. Họ khác nhau về niềm tin, nhưng gặp nhau ở một điểm: sự khiêm tốn mở ra một sức mạnh lớn lao hơn chính bản thân.

 

Khiêm tốn không làm ta nhỏ đi, trái lại, làm ta lớn lên trong mắt Chúa, trong lòng người, và trong sự thật. Thánh Giacôbê đã viết: “Chúa chống lại kẻ kiêu ngạo, nhưng ban ơn cho kẻ khiêm nhường.” (Gc 4,6). Còn Đức Phật dạy: “Người có tâm khiêm hạ, dù chưa chứng Thánh quả, cũng đã có gốc rễ của giải thoát.”

 

Sống khiêm tốn không phải chuyện một ngày. Đó là hành trình tập luyện: học cách ngồi ở chỗ cuối, học cách lắng nghe thay vì chỉ nói, học cách nhận lỗi thay vì đổ lỗi, học cách buông bớt cái tôi để tìm sự bình an. Như lời cha xứ sáng nay: “Chọn ngồi ở ghế cuối trong bữa tiệc của đời, để nếu có được mời lên, đó là ân sủng và tình thương, chứ không phải vì toan tính của bản thân.”

 

Hãy tập sống khiêm nhường hơn nữa. Bởi khiêm tốn chính là con đường nối liền Phật và Chúa, nối liền đạo và đời, và cũng là con đường chắc chắn dẫn ta đến sự bình an thật sự.